Ishull i vogël në kufijtë lindorë të Greqisë, Kastellórizo pothuajse prek Turqinë. Koha kalon ngadalë në këtë fshat unik, të vendosur në një gji të thellë. Fundshtatori, peshkatarët e vjetër po luajnë letra pranë fëmijëve që gjuajnë për breshka në ujërat e kristalta. Përpara kafes së tij të ftohtë, z.Konstantinos Papoutsis vëzhgon me qetësi bregdetin e madh turk, pak më shumë se dy kilometra larg, dhe qytetin e Kas, horizontin e tij të vetëm. “Ne jemi një ishull i qetë turistik, shprehet ky njeri I sjellshëm që drejton një agjenci udhëtimesh. Këtë ua kam thënë turistëve gjithë verës“. Ulur rreth tij, një grusht zyrtarësh të zgjedhur të këtij qyteti mbështetën fjalët e burrit: “Nuk ka rrezik në Kastellórizo!”
Një target gjigant në këtë port të vogël mesdhetar, vjen dhe gjallëron peizazhin. Pasi u largua nga Athina njëzet e katër orë më parë, ai manovroi me vështirësi për t’i zbritur pasagjerët e tij, midis të cilëve rreth 50 burra me uniformë ushtari. Ushtarët ecin me shpejtësi nëpër gji, përpara se të arrijnë në hapësirat e pabanuara. “Është një kontroll i thjeshtë, siç ndodh çdo muaj”, tha z.Papoutsis, i mësuar me këtë prani.
Sipas Traktatit të Parisit në shkurt 1947 (neni 14), dhe për shkak të heqjes nga Italia në Greqi të Dodekanezve, ishujt në të cilët Kastellórizo bën pjesë supozohen të demilitarizohen. Në fakt, trupat helene kanë ndjekur bregun turk atje që nga pushtimi i Ankarasë në pjesën veriore të Qipros në 1974, thonë disa historianë. Kjo mbrojtje u përforcua pas krizës greko-turke rreth ishujve të Imias në 1996. Komuna e Kastellórizo refuzon ta zbulojë numrin e ushtarëve të gjendur në lartësitë e saj. Edhe nëse fshatarët mundohen të shfaqen sa më të qetë në mënyrë që të mos trembin vizitorët – të rrallë në këtë periudhë të Covid-19 – ata nuk e injorojnë hijen që varet mbi parajsën e tyre të vogël.
Një mesazh nga Athina në Mesdhe
Kastellórizo është në vijën e frontit përballë kërcënimeve nga Presidenti turk Rexhep Tajip Erdogan, i cili dëshiron t’i rishikojë hartat dhe t’i ripërcaktojë kufijtë ujorë. Që nga vitet 1970, Ishujt Dodekanezë kanë qenë subjekt i një konflikti të fshehtë midis këtyre dy vendeve anëtare të Organizatës së Traktatit të Atlantikut të Veriut (NATO). Turqia sfidon sovranitetin grek mbi disa ishuj dhe shkëmbinj përgjatë bregdetit të saj. Mbi të gjitha, Turqia është një nga vendet e pakta me Shtetet e Bashkuara, që nuk ka nënshkruar Konventën e Kombeve të Bashkuara për Ligjin e Detit (e njohur si Konventa e Gjirit Montego, e cila hyri në fuqi në 1994), dhe nuk e njeh pretendimin e Greqisë për një pjesë toke të zhytur përreth ishujve të saj. Athina për këtë arsyeton militarizimin e tyre në emër të vetëmbrojtjes, në veçanti që nga pushtimi turk i Qipros dhe për shkak të një pranie të konsiderueshme ushtarake afër: Marina Turke e Egjeut dhe Forca Ajrore janë me qendër në Izmir, në bregun perëndimor të Azisë së Vogël.
Kaq afër Turqisë, Kastellórizo është 120 kilometra nga ishulli tjetër grek – Rodos – dhe mbi 520 kilometra nga kontinenti grek. Ndërsa pjesa më e madhe e Detit Egje ndodhet tashmë në zonën ekskluzive ekonomike (ZEE) të Greqisë (shih hartën përballë), ky ishull i largët prej nëntë kilometrash katrorë i lejon asaj të shijojë një shtrirje të madhe prej disa qindra kilometra katrorë në Mesdheun lindor. Sidoqoftë, në mungesë të një marrëveshje dypalëshe, kjo ZZE nuk është themeluar zyrtarisht për Ankaranë, e cila pretendon të ketë qasje të lirë në të, veçanërisht që nga zbulimi, dhjetë vjet më parë, i një depozite hidrokarburesh potencialisht të shfrytezueshme. Në disa raste gjatë muajve të fundit, Turqia ka dërguar një anije kërkimore sizmike në zonën e quajtur Oruç Reis, e quajtur pas një prijësi osman të shekullit të 15 – i njohur si Barbarossa – i cili lindi në Lesbos dhe u bë Sulltani i Algjerit.
Këto manovra detare i bëjnë jehonë ideologjisë së “atdheut blu” (Mavi Vatan). E mbështetur nga nacionalistët dhe islamistët, kjo doktrinë, e ideuar nga ish admirali Cem Gürdeniz, inkurajon Turqinë të imponojë sovranitetin mbi zonat e diskutueshme në Detin e Zi, Detin Egje dhe Mesdheun. Në muajt e fundit, z. Erdoğan ka shumëfishuar fjalimet luftarake. Më 26 gusht, në përvjetorin e Betejës së Manzikert, në 1071, në Turqinë lindore, ku Turqit Selxhukë mposhtën ushtrinë Bizantine, ai paralajmëroi Greqinë se çdo “gabim” do të çonte në “shkatërrimin” e saj. Disa javë më vonë, më 21 tetor, gjatë një takimi me presidentët qipriotë dhe egjiptianë në Nikosia, z. Kyriakos Mitsotakis, kryeministri konservator grek, akuzoi Turqinë për “fantazitë imperialiste të shoqëruara me veprim agresiv”.
Nën presion, gushtin e kaluar Athina ishte në gjendje ta merrte mbështetjen e Republikës së Qipros, Italisë dhe Francës, me të cilën organizoi manovra të përbashkëta. Madje edhe të Egjiptit, me të cilin sapo ka nënshkruar një marrëveshje për të ndarë ujërat detare. Tashmë në konflikt të hapur me homologun e tij turk mbi Sirinë, Libinë dhe Kaukazin, Presidenti francez Emmanuel Macron është vendosur me vendosmëri në krah të Athinës. “Ai është një aleat i vlefshëm që ne do të dëshironim të ftonim të vinte në ishullin tonë,” tha deputeti komunal i Kastellórizo, Stratos Amygdalos, mbështetës i Demokracisë së Re, partisë në pushtet. Në mes të shtatorit 2020, Greqia njoftoi blerjen e tetëmbëdhjetë Rafale-ve, avionë luftarakë të Dassault Aviation.
“Erdogan mendon se ai është Sulejmani i Madhërishëm. Por ai po humb besimin e të tjerëve në vendin e tij, lira turke po shembet. Kështu që ai përpiqet të rikrijojë imazhin e tij me idetë e pushtimit, të ëndrrave kombëtare…”, murmurit z.Konstantinos Raftis, udhëzues turistik në Kastellórizo. Ky krahasim midis Sulltanit të Portës së Lartë dhe presidentit aktual turk ndodh shpesh në këtë vend i cili ishte pjesë e Perandorisë Osmane për katër shekuj (nga 1430, kur ra Selaniku, deri në pavarësi në 1830). Rezistenca greke krijoi identitetin e shtetit modern grek, ku ekziston një mosbesim i thellë për një fqinj katër herë më të pasur, gjashtë herë më të madh dhe me tetëfishin e popullsisë. Ky mosbesim i kapërcen ndarjet politike, pasi nacionalizmi ujit të gjitha partitë greke. Athina sot e sheh doktrinën e “atdheut blu” si një politikë ekspansioniste neo-Osmane, e cila i bën jehonë imperializmit të kaluar.
Në portin e Kastellórizos, silueta e një xhamie të kthyer në një muze – një gjurmë e rrallë e pranisë osmane – hedh hije mbi një bar. Ndërtesa qëndron vetëm, përpara njëzet e gjashtë kishave ortodokse. Kushtetuta specifikon që ortodoksia është “feja mbizotëruese” në vend dhe deri në vitin 2000 emërtimi ishte i shkruar në kartat e identitetit kombëtar. Heqja e kësaj reference, me kërkesë të qeverisë socialiste, provokoi zemërimin e Kishës së fuqishme Ortodokse, me më shumë se 95% të grekëve që pretendojnë këtë fe. “Gjatë gjithë periudhës së zgjedhës osmane, ne mbetëm grekë. Paraardhësit tanë e mbrojtën Kastellórizon për të ruajtur identitetin e saj. Ne gjithashtu do të luftojmë që ajo të ruhet“, ngre papritur zërin z. Raftis.
Ishulli i tij rezistoi më gjatë se pjesa tjetër e vendit, këmbëngul 60-vjeçari. Pas largimit të osmanëve, Kastellórizo, i lakmuar nga kombet e huaja për pozicionin e saj gjeografik në portat e Lindjes, u pushtua ose aneksua nga francezët (1915-1921), italianët (1921-1944), britanikët (1944) -1945) Ishulli nuk u bë plotësisht grek deri në 1948, si të gjithë Ishujt Dodekanezë. Që atëherë, ai me krenari vesh ngjyrat e tij.
Në gjirin e Kastellórizos, disa banderola blu e bardhëvalëviten në ballkonet me shtrirje përballë qytetit turk Kas (tetë mijë banorë). Numri i këtyre flamujve rritet ndërsa rritet edhe tensioni.
Tre banderola të tjera të mëdha kombëtare ishin pikturuar në shkëmbinj nga ushtria. Duke mbledhur grushtat, z. Raftis rrëfen një episod i cili “i ngre nervat të gjithëve”. Në fund të shtatorit 2020, një dron me origjinë të panjohur transmetoi brohoritjet ushtarake turke përpara se të spërkaste banderolat me një bojë të kuqe të ndezur, që të kujton ngjyrën e flamurit turk. “Ky është një sulm i pafalshëm i cili do të ndëshkohet“, thotë ndërsa shqyrtonte me kujdes disa fytyra të panjohura në shëtitore. Ai ka frikë se spiunë po vijnë nga Turqia.
“Tensionet kanë zgjatur për dyzet vjet; gjithçka gjithnjë përfundonte e zgjidhur. Turqia dhe Greqia duhet të lihen të flasin me njëri-tjetrin,” tha z.Tsikos Magiafis, pronari i këndshëm i një taverne të ndërtuar mbi një shkëmb të pabanuar, me një pamje të Kasit, që të lë pa frymë. “Grindjet janë çështje e diplomatëve. Banorët e këtij qyteti janë vëllezërit tanë, ne jemi rritur së bashku, betohet ky tridhjetë e diçka vjeçar i martuar me një grua turke nga qyteti bregdetar. Kur ishte adoleshent, ai po largohej nga kafenetë e Kastellórizos për të përfituar nga pazari, dentistët ose mjekët specialistë në Kas që mungojnë në fshatin e tij. Turqit ishin ndër turistët e parë në Kastellórizo, para se kufiri të mbyllej plotësisht në Mars 2020, për shkak të Covid-19.
Në Lesvos, refugjatët shihen si një “armë diplomatike”
450 kilometra më në veri-perëndim, larg ishullit të Lesvos, nuk janë anijet e kërkimit të naftës të dërguara nga Ankaraja që Grekët po shikojnë, por gomonet që vijnë nga bregu turk, në vetëm dhjetë kilometra. Ky ishull malor me madhësinë e Guadelupës, me një popullsi prej 85000 banorësh, është një tjetër pikë fërkimi, instrument i të cilit janë migrantët.
Për një dekadë, Lesvos ka qenë një nga hyrjet kryesore në Bashkimin Evropian për qindra mijëra të mërguar. Afganët, sirianët, irakenët dhe madje kongolezët kalojnë përmes Turqisë, e cila nga ana e saj pret rreth katër milion refugjatë. Përballë, bregu turk përbëhet nga pak plazhe turistike dhe të shkreta, të njohura nga kontrabandistët sepse lejojnë nisje të fshehura. Sidoqoftë, emigrantët mbeten të bllokuar në Lesvos ndërsa kërkesat e tyre për azil përpunohen në Greqi dhe me shpresën për të arritur vendet e tjera në zonën Shengen përmes kanaleve ligjore. Kampi kryesor i refugjatëve, Moria, u dogj në kushte të paditura më 8 shtator, duke mos shkaktuar viktima serioze mes trembëdhjetë mijë pushtuesve të tij.
Për z.Konstantinos Moutzouris, guvernatori i Ishujve të Egjeut të Veriut, këto ardhje janë rezultat i llogaritjes strategjike të Ankarasë. “Erdogan përdor refugjatët si një armë diplomatike, ai i dërgon ata kur dëshiron të negociojë. Ai ka një qëndrim shumë agresiv, si asnjë udhëheqës tjetër turk para tij”, akuzon kjo figurë konservatore lokale, e njohur për pozicionet e forta ndaj migrantëve, të cilët ai dëshiron“t’i bindë të mos vijnë”.
Ai përmend si provë episodin e tensionit të Marsit 2020. I pakënaqur me kritikat ndaj Bashkimit Evropian gjatë ofensivës së tij kundër kurdëve në Sirinë veriore, presidenti turk njoftoi hapjen e kufijve të tij për emigrantët që dëshirojnë bashkimin me Evropën, pavarësisht nga marrëveshja për kontrollin e imigracionit që u bë me Brukselin në Mars 2016. Disa mijëra njerëz u mblodhën më pas në portat e Greqisë, në kufirin tokësor të Veri-Lindjes, duke nxitur një përforcim të trupave ushtarake greke në këtë sektor. Në të njëjtën kohë, në Lesvos, një duzinë anijesh të ngarkuara me refugjatë arritën në bregdet brenda disa ditësh, duke shkaktuar zemërim midis ekstremistëve vendas. “Që atëherë nuk kemi komunikuar me autoritetet turke”, tha Moutzouris.
Athina tani po ndjek një qëndrim të ashpër, edhe nëse kjo nënkupton mbylljen e një pjese të kufirit të saj të përbashkët me Turqinë për azilkërkuesit, pavarësisht nga konventat ndërkombëtare që Greqia ka nënshkruar. Qeveria njoftoi në mes të tetorit ndërtimin e një muri të ri njëzet e shtatë kilometrash në kufirin tokësor. Në fillim të vitit 2020, ai tashmë kishte deklaruar se dëshironte të ngrinte një digë lundruese 2.7 kilometra larg brigjeve të Lesvos. Një vepër shumë e kritikuar dhe e konsideruar e paligjshme nga organizatat joqeveritare (OJQ) që mbrojnë të drejtat e njeriut. Një projekt “absurd“, gjykon Georgios Pallis, farmacist i ishullit dhe ish-deputet i Syriza (majtas). Disa burime lokale përmendin një pezullim të ndërtimit të kësaj dige. Qeveria nuk komunikon për këtë temë.
“Refugjatët po paguajnë për prishjen e dialogut greko-turk,” ankohet z.Pallis midis dy mezeve të shoqëruara me uzon lokale, pranë portit të zhurmshëm të Mytilene, në jug të ishullit. “Kthimet e detyruara të migrantëve organizohen nga Garda Bregdetare Greke“. Në shtator, Ministri i Marinës mburrej, gjatë një konference shtypi, se në vitin 2020 kishte “parandaluar” rreth dhjetë mijë emigrantë. Një muaj më vonë, Ministri i Imigracionit u përpoq të korrigjojë situatën duke mohuar çdo kthim të detyruar. Në Lesvos, këto pamje të refugjatëve të refuzuar ringjallin një kujtim të dhimbshëm, analizon z.Pallis: “Ajo e mërgimit të refugjatëve nga Azia e Vogël”. E njohur gjithashtu në Greqi si “katastrofa e madhe“, kjo ngjarje themeloi marrëdhënien e tanishme greko-turke.
Në fund të rënies së Perandorisë Osmane, gjatë Luftës së Parë Botërore, pastaj Luftës Greko-Turke (1919-1922), Grekët e Azisë së Vogël ishin objekt i përndjekjeve dhe masakrave të cilat, sipas shumë historianëve, përbënin gjenocid. Në vitin 1923, të dy vendet nënshkruan Traktatin e Lozanës, i cili përcaktoi kufijtë pothuajse përfundimtarë të Turqisë moderne dhe i dha fund administrimit nga Greqia të rajonit të Izmir-Smirnës siç u vendos nga Traktati i Sevres nga viti 1920. Kjo marrëveshje imponoi gjithashtu një shkëmbim brutal të popullatave, bazuar në kriteret fetare, në emër të “homogjenitetit kombëtar”. Më shumë se 500.000 myslimanë nga Greqia morën rrugën për në Azinë e Vogël – 6.5% e banorëve të Lesvos, sipas një regjistrimi të vitit 1920. Në të njëjtën kohë, traktati çrrënjosi më shumë se 1.2 milion të krishterë ortodoksë, të dërguar në Greqi. Në total, më shumë se 30.000 njerëz kanë mbërritur në ishull. Ata më pas u pagëzuan në mënyrë pexhorative “farat e turqve”.
“Ata ishin të krishterë ortodoksë, flisnin greqisht, por u perceptuan shumë keq nga banorët e ishullit. Gratë e mërguara nga qyteti i madh i Izmirit u quajtën “prostituta”. U deshën dy breza që marrëdhëniet të qetësoheshin”, tha Pallis, vetë pasardhës i refugjatëve nga Azia e Vogël. “Gjyshja ime erdhi këtu kur ishte 8 vjeç. Për tu përshtatur, asaj iu desh të mësonte të urrente turqit. Nuk duhet të beheshim miq me “anën tjetër”. Ajo nuk vuri më këmbë në Turqi derisa u bë 80 vjeç”.
Duke hipur në Vespa-n e tij në nxehtësi të madhe, z.Pallis ndalet para disa rrënojave që qëndrojnë në arteriet e Mytilene: xhamitë e vjetra të braktisura. Kjo nuk është asgjë më shumë se një ndërtesë e zbrazur ku enden kotele të uritura; një tjetër është shndërruar në një dyqan lulesh. “Autoritetet nuk e duan këtë të kaluar osmane”, shprehet ish-deputeti. Shteti duhet të financojë rindërtimin e këtyre monumenteve dhe zhvillimin e turizmit me Turqinë. Këto lloj investimesh do ta bënin rajonin më të sigurt sesa blerja e Rafale”.
Në Thrakinë Perëndimore, një pakicë e zhvendosur
Në verilindje të vendit, afër kufirit me Turqinë dhe Bullgarinë, kjo e kaluar osmane mbetet ende e prekshme. Në Thrakinë Perëndimore, xhamitë dominojnë fshatrat që ngrihen mes fushave të pambukut, lulediellit dhe duhanit. Minoriteti musliman në Greqi jeton jo shumë larg maleve të Rodopit, majat e të cilave arrijnë kulmin në Bullgari. Llogaritur mes 100.000 dhe 150.000 banorësh nga autoritetet, përbëhet nga romë, pomakë – një popullsi me origjinë sllave dhe gjuhë bullgare të konvertuar në islam nën sundimin osman – dhe, kryesisht, banorë me rrënjë turke.
“Ne jemi shtetas grekë, por jemi edhe turq. Ne ishim edhe para se të ekzistonte Turqia moderne. Ne flasim turqisht dhe kemi të njëjtën fe”, shpjegon z.Moustafa Moustafa, biolog dhe ish-deputet i Syrizas. Me pak fjalë, ai ilustron gjithë kompleksitetin e një identiteti të formuar, edhe një herë, nga e kaluara rajonale perandorake. Dhe që gjithashtu e gjen veten në zemër të një beteje për ndikim midis Athinës dhe Ankarasë.
Si e mbijetuar e Perandorisë Osmane, pakica muslimane pa kufijtë e Greqisë moderne të vendoseshin rreth tyre në shekullin e 20-të. Ajo u kursye nga shkëmbimi i detyruar i popullsisë i Traktatit të Lozanës, në këmbim të mbajtjes së një patriarkati ekumenik në Stamboll si dhe një diaspore Ortodokse Greke në Turqi. Myslimane dhe kryesisht turke, ajo evoluon në një shtet komb, bazat e të cilit janë gjuha greke dhe feja ortodokse.
Ajo ka të drejtë të praktikojë fenë e saj dhe të përdorë gjuhën turke në arsimin fillor. Rajoni ka rreth 100 shkolla të pakicave dygjuhëshe. “Ne jetojmë së bashku, të krishterë dhe myslimanë, pa probleme. Por martesat e përziera ende nuk tolerohen”, shton z.Moustafa, në laboratorin e tij në qytetin e Komotiní – i quajtur ndryshe Gümülcine në Turqisht. Afërsisht 55.000 banorë jetojnë këtu në lagjet e krishtera dhe myslimane të ndërtuara rreth një lumi gjarpërues, tani të varrosur nën beton. Z. Moustafa vështirë se u largua nga Thrakia Perëndimore. “Pakica jonë nuk është kozmopolite, ne jemi fshatarë të lidhur me këtë rajon. Ne thjesht duam që pasardhësit tanë të jetojnë këtu në paqe”, shpjegon ai. Si shumë myslimanë në rajon, ai bëri vetëm arsimin e lartë në Turqi, para se të kthehej, sikur të ishte i magnetizuar nga toka e paraardhësve të tij.
Njëqind kilometra nga Komotini, Turqia mbetet “shteti kumbar” i këtyre myslimanëve, sipas Traktatit të Lozanës. Por ndikimi i asaj që disa e quajnë “mëmëdhe” nuk i pëlqen Greqisë. Më nacionalistët kanë frikë se pakica muslimane do të afrohet shumë me fqinjin turk dhe do të tregojë shenja pavarësie. Statusi i tij është në zemër të mosmarrëveshjes. Turqia lutet për njohjen e një “pakice turke“. Greqia refuzon çdo referencë etnike të lidhur me përkatësinë fetare.
Beteja po luhet në dy baza: arsimi dhe feja. Në fund të viteve 1990, Athina donte të integronte pakicën në sistemin arsimor publik grek, veçanërisht duke zbatuar një politikë të diskriminimit pozitiv dhe duke ofruar qasje më të lehtë në universite. Myslimanët proturkë po bëjnë thirrje për krijimin e institucioneve të pakicave dygjuhëshe. Në nivelin fetar, secila palë emëron myftinjtë, të cilët nuk e njohin njëri-tjetrin. Tre përfaqësues zyrtarë emërohen nga Greqia për rajonin. Dy të tjerë, jozyrtarë janë nga muslimanët e Thrakisë Perëndimore të mbështetur nga Ankaraja, e cila refuzon që një shtet i krishterë të caktojë fetarë.
“Ne ende po vuajmë pasojat e krizave diplomatike. Jemi gurët e tyre të shahut”, tha z. Moustafa i lodhur. Gjashtëdhjetë vjeçari kujton periudhën pas masakrës, drejtuar kryesisht kundër grekëve në Stamboll, e cila vrau rreth pesëmbëdhjetë njerëz në 1955. Pastaj vitet pas pushtimit të Qipros veriore nga Turqia, në 1974. “Pakica jonë atëherë pësoi një shkelje të të drejtave të saj nga shteti grek, denoncon ai. Nuk mund të kalonim më patentën e drejtimit. Na ndaluan të blinim tokë ». Në të njëjtën kohë, përtej kufirit, frika gradualisht ka çuar në internim komunitetin grek të Turqisë. Sot ka vetëm disa mijëra grekë në Stamboll.
Këto konflikte ende peshojnë në zhvillimin e Thrakës Perëndimore. “Situata u përmirësua në vitet 1990. Por, të trajtuar keq në Greqi në të kaluarën, disa anëtarë të pakicës myslimane janë afruar me Turqinë, duke nxitur mosbesimin në imagjinatën kombëtare Greke. Shumë të krishterë i shohin ata si agjentë të vendit fqinj”, thotë Georgios Mavrommatis, specialist i pakicave dhe profesor në Universitetin Demokrit të Thrakisë në Komotiní.
“Ankara ka mijëra spiunë në rajon”
Një atmosferë dyshimesh varet mbi këtë qytet, të lëkundur nga dy diskurse nacionaliste konkurruese. “Njerëzit në ekstremin e djathtë grek na shohin si jeniçerë [ushtarë të Perandorisë Osmane]. Erdogan na quan soydas [“prindër” në turqisht]”, shpjegon me zë të lartë Pervin Hayrullah, ulur në një kafene. Drejtoresha e Fondacionit për Kulturën dhe Edukimin në Thrakinë Perëndimore kujton vizitën e Presidentit Turk në rajon në fund të vitit 2017. Z. Erdoğan kishte denoncuar “diskriminimin” e praktikuar nga shteti grek kundër këtij komuniteti me origjinë turke.
Një i krishterë që dëshiron të mbetet anonim pëshpërit se « autoritetet greke janë mbytur. Turqia, e cila është shumë më e pranishme në terren, ka më shumë fuqi. Ankaraja ka mijëra spiunë në rajon dhe i jep miliona euro buxhet çdo vit konsullatës turke në Komotiní”. Për zonjën Hayrullah, e cila është afër këtij institucioni, “konsullata përmbush vetëm një mision diplomatik, si konsullata greke e Edirne [qyteti turk rreth 200 kilometra në kufi]”. Pamja e konsullatës turke bie në kontrast me fasadat e dëmtuara të Komotiní. E survejuar nga kamerat dhe rojet, ndërtesa është e rrethuar nga barriera të gjata të gjelbërta.
“Greqia po na trajton mirë. Ajo është e interesuar në zhvillimin e komunitetit dhe na lejon të praktikojmë fenë tonë“, krenohet z.Selim Isa, në zyrën e tij të qetë. Kryetari i Komitetit të Menaxhimit të Pronave Myslimane – i emëruar nga shteti Grek – është krenar që tregon llambadarët e bukur dhe dhomat e ndritshme, të rinovuara të një prej 20 xhamive të Komotiní-s. “Por sa më shumë marrëdhëniet me Turqinë të përkeqësohen dhe sa më shumë që konsullata të zgjerojë ndikimin e saj, aq më shumë ajo pretendon njohjen e një pakice turke”, shton Isa, duke vështruar vigjilent, ndërsa thirrja e myezinit jehon nëpër qytet.
Në një mesazh me video dërguar më 7 dhjetor në seminarin për Mesdheun Lindor të organizuar nga Këshilli i Universiteteve Ndërkombëtare dhe Universiteti Akdeniz në Antalia, z.Erdoğan, i vendosur për të rishikuar hartat në Mesdheun Lindor, denoncoi “mentalitetin pirat që dëshiron të na vjedhë të drejtat ”. Presidenti turk nxiti gjithashtu Bashkimin Evropian të ndalojë së qeni “i padrejtë ndaj qipriotëve turq dhe Turqisë“, në emër të “solidaritetit të Bashkimit”.
*Gazetare, Athinë.
